PBBM: All right. Good morning. Magandang umaga sa inyong lahat.

Nandito tayo ngayon para pakinggan itong briefing na kung papaano naapektuhan ang lalawigan ng Mindoro dito sa El Niño. Siyempre nakita natin dahil napuntahan natin iyong isang bahagi, iyong one part na nakita talaga natin napakatuyo kaya’t gumagawa tayong plano para sa patubig. But it’s useful first, alamin natin kung ano ba ang overall situation para makapagplano kami sa national government – nandito lahat ang mga Cabinet Secretary na kabahagi sa pagdala ng tulong, pagdala ng ayuda, pagdala ng TUPAD, lahat… pat iyong coordination kaya nandito ang DILG pati iyong mga aid na binibigay natin – nandito ang DOH and then DA na nakapagbigay tayo kanina ng crop insurance.

So, sige, let us proceed. Vice Governor, you will give us the situation sa Province of Occidental Mindoro.

VICE GOV. DIANA TAYAG: Magandang umaga po sa ating mahal na presidente. Welcome po ulit sa Occidental Mindoro; sa mga gabinete na nandito po, sa mga mayors, kay congressman. Maraming salamat po sa inyong pagdalaw sa aming probinsiya. Ito po ay isang pambihirang pagkakataon talaga na sobra po naming na-appreciate mahal na presidente. Maraming salamat po sa pagbibigay-atensiyon sa aming lalawigan.

Mr. President, the Province of Occidental Mindoro is under the state of calamity due to the effects of El Niño – 67% of our land area with standing crops had been affected by the severe drought; 20% had been completely devastated. This resulted to more than 900 million pesos in losses to our farmers and the agricultural sector in our province.

Occidental Mindoro is one of the top producers of onion and palay. Since it is dry season, vast farm area in the province had been planted with onions resulting the damage of almost 300 million pesos in onions alone. May nagbuwis din po ng buhay, may mga nagpakamatay dahil sa sobrang pagkalugi. For palay, the damage due to drought is estimated to more than 5% but it’s [unclear] related to more than 200 million po.

Kami po ay isang agricultural province, kapag dapa ang magsasaka, dapa po ang aming ekonomiya. Ang aming mga palayan ay tuyo na pati po ang aming mga ilog. Sana po matulungan ninyo kami na maitayo nga, kagaya po ng nasabi ninyo kanina, kailangan po namin maayos na irigasyon. Marami pa po kaming taniman pero karamihan ay sa sahod-ulan lamang po o rain fed – sayang ang lupa.

Bukod po dito, kukunin ko na ang pagkakataon, kami po ay nasa state of power crisis. Napakamahal po ng presyo ng kuryente namin – 20-kilowatt per hour habang ang Meralco po, 12-kilowatt per hour lamang. Nasa emergency power supply procurement po kami, wala pong subsidiyang nai-enjoy ang aming lalawigan. Iisa lang po ang aming power provider at ‘pag may problema siya, nagba-blackout po kami dito.

Prayer po namin na sana mawala na kami sa sitwasyon ng monopolya at makapapasok ng ibang power providers dito sa aming lalawigan. Apektado po ng problemang ito ang agricultural sector, mahalaga po ito sapagkat ang maayos na supply ng kuryente ay siyang susi para ang mga magsasaka namin, ma-capture ang full value po ng kanilang produkto.

Sa ngayon, wala po kaming mga cold storage dahil nga po napakamahal ng kuryente. Ang amin pong mga gilingan, rice mill, iba pa pong post-harvest facilities ay hindi na rin tumatakbo; iyong iba po ay nagsara na. Ang aming mga fisherfolks affected din po dahil kailangan din namin ng maayos na supply ng kuryente para po sa mga yelo.

Sana po ay matulungan ninyo kami na mapababa ang singil sa kuryente para kami naman po ay umunlad at tumaas naman ang value chain mula sa raw products. Naniniwala po kami na mula sa inyong karanasan sa Ilocos, matutulungan ninyo po kami sa pagpapapasok ng renewable energy kagaya ng windmill solar power. Ang dekadang problema po namin sa kuryente, sana po ay masolusyunan ngayong kayo na po ang presidente.

Ito naman po ay sa paniniwala namin dito sa Occidental Mindoro na ang susi sa pag-unlad ng aming lalawigan ay maayos na kuryente at pagtutok sa agrikultura sa tulong ninyo po mahal na presidente. Maraming salamat po.

PBBM: All right. Thank you. Siguro we have to… wala ba tayong situationer in terms of the El Niño, the areas? Kasi kung magpaplano kami na gagawa ng irrigation system, saan natin ilalagay? Saan iyong priority? Saan iyong mauuna? Saan iyong pinakamabigat ang problema? Kasi hindi naman maaring sabay-sabay iyan at we are… hindi lamang ang Occidental Mindoro ang may problema kung hindi… actually buong Pilipinas. Sa Mindanao lang medyo nakaligtas but most of the provinces especially sa… lalo na iyong mga nasa western side, iyong ang mga talagang tinamaan ng El Niño.

So, maybe we can move on to the report of Secretary Kiko Laurel on what are the interventions, the government response, kung anong magagawa ng pamahalaan para tulungan ang ating mga… tingnan mo iyong picture, talagang alam mo na, tuyung-tuyo. So, we’ll listen now to Secretary Laurel, please.

DA SEC. TIU LAUREL: Thank you, Mr. President.

Our total amount of… well, this is not an updated figure ano, the update figure is, we have total amount of intervention is 1.129 billion pesos as of today. In our interventions that we will be giving cold storage facilities worth 40 million; of course some plastic crates; buckets of vegetable seeds, 256,000 lang; fuel assistance of P3,000 per beneficiary at 1.179 million; 11 units pumps and engines; for the rice program of P5,000 cash assistance per beneficiary worth 5.65 million pesos; on the PRDP project of the DA, construction of the Surong Bridge and upgrading of Barangay Aguas FMR (Farm-to-Market Road) Rizal in the amount of 263 million pesos; onion facilitation and trading facility, 150 million pesos in San Jose; and another one, onion consolidation and trading facility in Magsaysay worth 150 million pesos also; for the livestock program, we have a Modified INSPIRE Program worth 5 million pesos.

Next slide, please. Sa…

PBBM: Before we go to that, iyong problema doon sa cold storage because mamimigay tayo ng vegetable tapos dito marami talagang sibuyas, iyong problema maglagay tayo ng cold storage, mahal masyado iyong kuryente.

DA SEC. TIU LAUREL: Actually, before… Mr. President, this morning pa lang napakiusapan na namin, that’s the one thing I asked din. So, I just gave an instruction this morning to our RD that gagawin na naming solar cold storage for 2025. Iyong ginagawa ngayon, hindi na namin magagawa because it was still a 2023 budget, it’s ongoing eh. So iyong susunod na itatayo namin, to be finished by 2025, solar na iyon.

PBBM: Ah, solar power.

DA SEC. TIU LAUREL: Solar powered na. So, lahat ng mga interventions natin ngayon moving forward sa DA, sir, is solar powered irrigation and solar powered cold storage for high-value crops.

PBBM: Yeah, okay. All right.

DA SEC. TIU LAUREL: That will eliminate the need for electricity.

PBBM: Suwerte ang Pilipinas in the sense na iyong solar kahit saan puwede eh, kahit saan puwedeng gamitin. Tapos we are encouraging iyong tinatawag na self-use na nagtatayo ng solar para sa planta, iyong hindi na pumapasok sa grid – doon na diretso na, kung saan sila… self-use ang ginagamit pero we have to change the law a little bit. But still nagagawa na natin, we’re slowly adopting that kind of strategy, oo.

Okay, let’s keep going.

DA SEC. TIU LAUREL: For PHilMech, as you have seen, we have given two units of combined harvester and two four-wheel… well, actually more four-wheel tractors were given, not only two this morning.

Then iyong sa tinatanong ninyo kanina sa akin, iyong sa BFAR, we will be giving one 62-foot tuna handliner fishing accompanied by six 18-foot small boats na tinatawag na ‘pakura’ – so iyon ‘yung malaki na nabanggit ko ho sa inyo.

DA SEC. LAUREL: [CONT] At nakita ninyo kanina, iyong seven units na fish aggregating device or payao na nasa likod ng display ng mga small na bangka. So completed na rin iyong engines and the fishing gears.

For the Philippine Crop Insurance ho, the El Niño indemnification, it was worth 5.1 million pesos. Next slide please.

For the DA-ACPC, a total of 77 million ang ating binigay kanina. Basically, 50 million for Occidental Mindoro Cooperative Bank, then may 20 million to Progressive Multipurpose Cooperative, and Genaro ARB Multipurpose Cooperative of four million.

Sa PCA naman, ready tayo to deploy ‘no 60,000 coconut seedlings, so for implementation po iyan after our trip.

For the Bureau of Soils and Water Management, mayroon din tayong small-scale composting facilities na eight units at may malalaki rin na ibibigay na 65 units, totaling 65 million pesos. Next please.

For NIA—

PBBM: Nakita ko kanina sa soil management iyong ano, mayroon silang soil testing kit na na binibigay.

DA SEC. LAUREL: Yes, sir.

PBBM: That’s important eh para malaman natin kung ano pa ang—

DASEC. LAUREL:  Dini-deploy na iyon, sir. Binibigay na.

PBBM: Oo, iyong nakita natin kanina?

DA SEC. LAUREL:  Yes, sir.

PBBM: Oo, sa ano iyon—

DA SEC. LAUREL:  Sa may gym ho.

PBBM: Pero alam nilang gamitin? Iyon ang importante eh.

DA SEC. LAUREL: Madali ho iyong gamitin eh.

PBBM: Kasi hindi lang iyong paggamit, kailangan basahin iyan eh para malaman mo kung anong fertilizer; kailan ka maglalagay ng fertilizer; gaano karami; kung mataba ba iyong lupa o medyo pagod, kailangan ipahinga, whatever. Iyon ang … kaya importanteng-importante iyong—

DA SEC. LAUREL: In my first week ho na … kumuha ako ng test kits, sinubukan ko mismo sa sarili kong farm eh. Madali hong gamitin, madali.

PBMM: Oh, sige, madaling gamitin.

DA SEC. LAUREL: Madali ho. Sa NIA naman, maybe we can ask Admin. Guillen to present.

NIA ADMIN. GUILLEN: Thank you, sir. Magandang umaga po sa ating lahat, Mr. President.

For sa NIA po, ang interventions delivered natin ay, of course, bukod diyan sa nakalista diyan ay may construction pa po tayo ng concrete lining amounting to 189 million; desilting ng canal lining, of course, ang ginamit natin ay iyong equipment na ng NIA, so iyong fuel lang ang ginastusan at 234,ooo; iyong installation of water pump, ano po, around 95 million po lahat ito; 38 solar-powered water pumps and 40 diesel pumps; and fuel subsidy.

And ways forward, mayroon pa pong itatayo ngayong taon na ito na ito na 33 units na solar-powered pumps worth 10 million naman ang isa – so ito iyong mas malalaki, ano po. May four small irrigation projects tayo amounting to 77 million din.

And sisimulan na rin po natin itong Lipitan Dam natin. Ito ay mag-i-irrigate ng around almost 7,000 hectares po ito at ang amount po nito is nasa one million per hectare kasi tayo, so almost seven billion po ito. Ipapa-bid na po ng NIA po ito. So iyon po, sir.

PBBM: Iyong mga pump, kailan na … naibigay na natin or hindi pa? Kailan dadating?

NIA ADMIN. GUILLEN: May naibigay na po tayo 38 units na solar-powered—

PBBM: Ah, nailabas na, okay.

NIA ADMIN. GUILLEN: Opo, at may ibibigay pa po tayong mga 30 po sa kanila.

DA SEC. LAUREL:  Next slide please. Basically, we need to conduct further assessment of the situation dahil nasa height pa tayo ng El Niño. And from what I heard from PAGASA is, hopefully, it will die down na, slowly starting after two weeks. And we’re hoping by mid to end of May, umulan na siguro nang kaunti. Iyon ang binanggit ng forecast.

So we are now crafting a rehabilitation and recovery plan to be financed under the quick response fund. An initial recovery plan for agri, fishery areas sa Occidental Mindoro is amounting to 114 million pesos ‘no.

Besides that, wala sa slide na ito, we are creating the logistics office under  a new assistant secretary for logistics of the DA which has served a significant role in establishing the cold storage network and agriculture logistics management facilities in Occidental Mindoro.

Besides the presentations here, nahabol lang namin na mayroon kaming makukuhang pera sa DBM, sir, for additional solar irrigation pump and solar cold storages. And I mentioned to the Congressman and the Vice Governor na since nakita na natin iyong sitwasyon dito, we will add pa doon sa binibigay ng NIA.

PBBM: Okay. Sa assessment ng DA, ano pa ang kailangan nating gawin? You have identified the areas that are mostly need, I’m sure. Well, mabibigyan tayo ng idea ni Congressman at saka ni Vice tungkol diyan. Magpatulong tayo sa kanila dahil alam nila iyong area. Although si Administrator Eddie mukhang tumagal yata dito eh kaya kabisado rin niya iyong area. Bago nag-mayor ng Piddig ito, dito yata siya nagtatrabaho. So alam niya iyong local situation.

Okay, but we have to get this done as quickly as possible. So mukha namang tuluy-tuloy iyong mga, first of all, iyong ating mga tulong in terms of, again, of the TUPAD, the MAIP, the ayuda, and the continuing coordination with the DILG. The DTI, I think nakapagbigay din kayo ng mga equipment. And there’s an internship also that we were able to [inaudible] we have offered.

So altogether, how many beneficiaries have we been able to reach? Sa TUPAD, how many … ilan iyong—sabi mo kanina, Sec. Benny, na ano, umabot ng limanlibo.

DOLE SEC. LAGUESMA: Yes, Mr. President. Maraming salamat po. Magandang umaga po sa ating lahat.

As of April 23, sir, today, mayroon na po tayong na-profile na listahan ng beneficiaries, more or less, 6,000 po. Today po, ang payout po doon sa kalahati noon; ang susunod po ay sa next month. And we have earmarked something like 27 million for that.

Iyon pong isang binigyan ninyo ng tseke na almost one million, installation po iyon ng fish aggregating device para ho sa Palawan – mga 58 po ang beneficiaries doon. And we have, more or less, 5,000 beneficiaries po on our government internship program. So a total of, more or less, sir, mga 30 million plus ang nauna hong na-earmark and we will be continuing providing assistance.

Lagi po kaming humihingi ng listahan ng mga apektadong farmers at fisherfolks sa atin hong mga local government officials, kasama na po ang ating congressman dahil lahat po ng 11 municipalities na affected, mayroon na po kaming mga naibabang tulong sa kanila. Pero tuluy-tuloy po iyong pagbibigay ng ayuda until siguro po medyo makaluwag-luwag sila nang kaunti at maibsan po itong pinsala ng El Niño.

PBBM: Okay. Thank you, Sec Benny. We’ll go down the line. DOH, how is the distribution of MAIP ongoing?

DOH SEC. HERBOSA: Mayroon kaming MAIP with the original office at ito ay binibigay sa ating mga ospital ng governor dito sa Mindoro. In fact, ang konsepto namin dito, kasi ang problema sa ospital dito, sa tulong ng medikal, pumupunta pa sila sa Region IV-A, sa Batangas. So ang hope sana namin, magkaroon ng DOH hospital sa Occidental Mindoro.

Si Congressman Tarriela, mayroong proposed house bill na ipasa na sa Department of Health iyong provincial hospital.

PBBM: Nasaan na iyong bill mo? Pero tapos na?

REP. TARRIELA: [off mic]

DOH SEC. HERBOSA: Nasa Senate na.

PBBM: Nasa Senado? I-follow up natin.

REP. TARRIELA: MInamadali ko nga ho eh.

PBBM: Oo.

REP. TARRIELA: [off mic] turn over to DOH.

DOH SEC. HERBOSA: At iyong savings nila, magagamit para sa ibang district hospital.

REP. TARRIELA: We do not have level 2 hospital here, so ibig sabihin wala kaming ICU dito.

DOH SEC. HERBOSA: Mga operasyon, ICU.

PBBM: So we have to upgrade everything.

DOH SEC. HERBOSA: Yes, oo. Ito kasing Mimaropa, lahat island provinces. So ang only solution, it cannot have one regional. My solution is one DOH hospital per province. So iyon ang hinahanap namin. Nagkataon naman may proposed bill na ibigay na sa amin for funding.

PBBM: Kapag sinasabi mong per province, how big ang hospital? Ilang beds?

DOH SEC. HERBOSA: Mga hundred beds siguro, 50 to hundred beds para—

PBBM: Aba, sikat kayo, 100 beds na agad kayo. Sige, then we’ll—

DOH SEC. HERBOSA: Ang biyahe, ang layo po, talagang—

PBBM: Kaya nga, masyadong malayo.

DOH SEC. HERBOSA: Hihingi ng pera sa TUPAD o sa AICS para makabiyahe.

CONG. TARRIELA: That is why we are spending a lot of IACS dito, Mr. President para matulungan lang iyong ating may sakit and I am very grateful to the DOH Secretary that they are giving so much assistance for our MAIP.

PBBM: Good, all right, okay sa DTI naman. What are the interventions that we  have been able to bring so far?

DTI SEC. PASCUAL: Ang ginawa po ng DTI ay mag-identify ng mga  magpo-produce ng produkto na may potential o malaking market at binigyan naming ang limang enterprises ng tig-P50,000 para pagtulong sa laboratory analysis, product packaging and labels and the aim is to improve the product quality. Iyong dinaanan nating mga nagbebenta ng mga food products, iyong iba doon hindi  makalabas sa local market, sa mga trade fair, kasi wala pa silang certificate of product registration at mahal iyog magpapa-register sa FDA. Kaya ito tulong  para sa laboratory, mahal din iyong laboratory analysis. So, binigyan natin ng tulong.

PBBM: Saan ginagawa?

DTI SEC. PASCUAL: Sa FDA.

PBBM: Ah, sa Maynila pa.

DTI SEC. PASCUAL: Pero ang FDA may mga satellite, ewan ko sa Mindoro kung mayroon dito.

PBBM: Wala siguro, wala yata eh.

DTI SEC. PASCUAL: So, ito nga dahil itong magandang potential nitong mga MSME na ito at iyong mga makakapagbigay ng employment, hindi na lang ito, iyong pamilya lang nagtatrabaho, kapag lumaki iyong production nila, dahil lumaki iyong market, magbibigay sila ng employment doon sa mga  halimbawa nawawalan ng hanapbuhay dito sa Mindoro Occidental.

PBBM: May training tayong lahat, all the  components.

DTI SEC. PASCUAL: Kasama na doon, ang mga serbisyo namin iyong business name registration, business consultancy and services pati iyong pagkuha ng financing, product packaging, iyong e-commerce on boarding, mayroon tayong mga e-commerce na isinasama natin sila, saka iyong digital marketing sessions naman sa training.

PBBM: Ang pino-project talaga ng DTI, one of the main programs that DTI has, is o digitalize, para matuto iyong mga MSME, iyong mga maliit, ang dami kong nakita papunta rito, puro maliliit na kung anu-anong klaseng tindahan, mayroong restaurant, may garahe, iyong nakita ko iyong (inaudible)  doon  sa  isang barangay lang, iyong marketing dapat tuturuan natin sila. First of all, we have to get you connected sa internet, number one. Kapag mayroon na kayong internet, kahit turuan natin sila. Ang naging experience kasi natin kung mapakinggan ninyo si Secretary Fred ay  talagang ituro iyong management skills, kasi iyon na nga paano magpautang, how to get the credit rating, iyon ang kailangan nating ituro sa kanila para palakihin nila iyong negosyo nila. Alam nila kung paano humawak ng pera, kung paano pumunta sa bangko, kung paano, saan gagamitin, all of these things.  That’s the main gap doon sa knowledge ng ating mga MSMEs.

CONG. TARRIELA: Mr. President, dito sa  Mindoro Occidental, there are 12 municipalities, bawat isa noon mayroong  Negosyo Center  na nagpo-provide noong consultancy services.

PBBM: All right, okay, let’s move on to the DSWD Secretary Rex.

DSWD SEC. GATCHALIAN: Mr. President accumulatively,  we have already distributed close to 5,739 family food packs, that across the different municipalities. We have a stock-file in the island naman po. So, as we get  the request for food packs, mayroon naman po tayo niyan. We worked with the Office of the Governor and kay Cong. Tarriela and  the LGUs.  Now, in terms of cash,  both for AICS and mayroon kami iyong Cash for Work pa rin po. We were already dispersed  close to P12 million in cash and ongoing naman poi yon na concern, every time we  get request, we charged it  against our AICS funds.

Mr. President, kanina nabanggit ni Cong. Tarriela, coincidentally, kakatapos rin lang noong payout noong Cash for Work  for last year’s storm.  If I am not mistaken, that’s around P88 million.

PBBM: Ang nailabas.

DSWD SEC. GATCHALIAN: Ang nailabas po natin, kakatapos lang po natin last week, kasi medyo marami siya, so it was done in a staggered format, si tuluy-tuloy naman po in terms of cash and family food packs.

(inaudible)

DSWD SEC. GATCHALIAN: Yes, mayroon pa pong isang naka-line up rin.

PBBM: Still, iyong from  last year iyon?

CONG. TARRIELA: Because there are two municipalities declared in a state of  calamity, Sablayan and —-. So, we give cash transfers.

DSWD SEC. GATCHALIAN: Nauna na po iyon, emergency cash transfer. Then, ito we are charging it against our AICS and  at the same time  the family food packs and then iyong cash for work na po, Mr. President.

PBBM: All right, well, depende lang nga,  iyong ibang inaasahan natin pagka-iyong AICs, may cash for work, pati na iyong pag-supply ng food pack, ang ating mga local government. Kayo ang magre-request sa amin,  pero kayo rin ang magdi-distribute dahil, hindi naman hanggang bayan ang opisina ng DSWD kaya, kayo na muna ang bahala from the provincial office to the Mayor’s office, mga Mayor’s office, siyempre from  district office, we also have a partner to play. But we always, lagi kong sinasabi na iyong last mile na tinatawag, iyong local government talaga ang namamahala riyan. Kaya’t  basta kung ano iyong request ninyo, ipasabi ninyo sa akin, kung mayroon ipapadala namin, kung wala papakuha pa tayo para maibigay sa mga nangangailangan.

Kaya iyan, tamang-tama nandito si Sec. Benhur, kailangan iyong coordination ng national government at saka iyong local government ay kailangan matibay, para hindi nag-aantay ng matagal, hindi na-stock-up iyong mga tulong na dapat ibigay. So, that’s the—iyon ang coordination na gagawin natin sa local government at saka sa national government.  Kami ang mag-provide ng lahat ng pangangailangan, mayroon naman kayong—maganda naman yata iyong pag-distribute ng QRF at maayos naman iyong paggagamit. Pero hanggang diyan lang iyong QRF. Kaya kailangan iyong kulang pa, nandiyan kami sa national government, doon kami papasok. And we will just have to hear from the local government officials, mga Mayor and of course the provincial government, the district office. Although you are not technically local, you really are. Si Benhur, mayroon yatang idagdag.

DILG SEC. ABALOS:  Yes, President, at this point narinig po natin iyong tulong ng ating national agencies po.  Mr. President gusto ko lang pong i-commend ang ating Gobernador, Vice Governor, ang lahat ng mga mayor na nandirito po, dahil mabilis po silang umaksyon, Mr. President. In fact, hindi lamang state of calamity ang probinsya,  pinakuha po iyong report sa  ating Regional Director ng DILG, apat yata ito, Calintaan, ang Looc, Magsaysay, Sablayan and  San Jose are under the state of calamity. So umaksyon po kaagad sila and on their own  po, of course aside sa ibinigay na ayuda ng national,  ito ay gumalaw rin sila sa paggamit ng water pumps at  on their own nagbigay sila ng mga food packs, fertilizers and seeds, provision of water engine, financial assistance at through the provincial government, nagbigay sila ng fuel assistance to the affected farmers amounting to P8 million and provision of  pesticides amounting to P500,000.

Okay, so iyon lang po, ang maganda po rito, magagaling pong kumilos ang ating mga local chief executive rin po rito. And of course, napaka-active po ng ating mga cabinet members.          

PBBM: All right, good. At least everybody is maganda ang coordination nating lahat. Iyon ang pinaka-importante sa lahat, dahil nandiyan naman iyong mga gamit, iyong mga food pack, iyong ayuda, iyong lahat nandiyan naman, pero kailangan maganda, mapa-abot natin doon sa mga talagang nangangailangan at hindi lang iyong malapit sa poblacion, pero lahat lalo na iyong malalayo, kailangan matulungan natin.

All right, okay, thank you. Just to hear from the Mayors, baka mayroon po kayong idagdag ma Mayor na pangangailangan pa o puwede pang para pagandahin ang patakbo dito, Vice Governor, maybe you have something. We will talk about the electricity problem, that’s a long term problem that we really have to solve. Kahit na mahal na ngayon, we are connecting you to the other provinces eh, para immediately bababa iyan, kasi hindi na iyong generator ang  ginagamit, mahal masyado iyon.

___: Iyong case po namin siguro kaunting-kaunti na lang, we’re constantly following it, top with [unclear] administrator and then the ERC, siguro kaunting tulong na lang ho from the ERC, kasi medyo nag-rules sila na hindi naman masyadong mababa. So parang, if they’re going to implement this ruling maaring magkakaroon ng problema iyong supplier.

Pero, iyong supply itself kaya iyong buong probinsiya, that’s why we are in 24 hours electricity now. Siguro iyong…actually they’re here last weeks including the ERC, one of the ERC commissioner and they told us na pag-aaralang mabuti, siguro kaunting-kaunti—sabi ko nga aking mga kababayan, ‘we are one step away’ at magiging see’s we are wala kaming subsidy. So, kung mag-rule ang ERC, automatic magkakaroon kami ng subsidy at makakakuha din under [unclear]

PBBM: Twenty pesos pa, 20 pesos kilowatts hour.

: Pero, iyon ho talaga, kasi kung tayo ay mataas iyong production cost because of grid.

PBBM: Well, ang ginawa kasi muna namin iyan tungkol nga diyan sa power, basta magkaroon. Pero, siyempre kailangan natin pagandahin naman iyong patakbo kasi parang na sa emergency pa tayo eh, emergency power supply ang ginagamit natin kaya mahal.

Pero iyon na nga,  marami tayong kinakabit na cable, para iyong mga ibang lugar na may excess capacity ‘no, excess production ng kuryente puwedeng dalhin sa ibang lugar. Iyon ang nagiging problema eh, mayroon may mga areas sa Pilipinas na maraming—Mindanao has  excess of power, bandang Iloilo may excess of power. Mayroon talaga, kaya lang hindi naman nagagamit, sayang. So, iyon ang aming maging [unclear] term iyan will have plan it, nagagawa na ngayon, but it will take sometimes. Pero to [unclear] to your problems sa inyo iyan, hindi na naayos.

___: Dekada na pong problema.

PBBM: Oo nga, mula  pa noong nag-ano na iyan, that’s always been a problem in Mindoro iyong nawawala iyong power. Anyway, sige we can discuss that further. Sige pakingtan natin mga mayor baka mayroon kayong idadag.

MAYOR ORIYANI: Magandang umaga po, mahal na Pangulo. Ako po ay si Mayor Michael Oriyani, mayor po ng Lubang, kung saan po iyong Japanese straggler na si Onoda ay natago ng 20 years. Kami naman po ay walang masyadong problema na katulad ng nararasan ng [unclear] Mindoro pagdating po sa kuryente, sapagkat 13 pesos pa rin ang aming kuryente subsidies ng national government ang aming kuryente.

Pero, nanggaling na po ako kay administrator ng NIA at kami po ay nag-iinvite na renewal company para po masunod namin iyong at least 35% ng kuryente na nanggagaling sa renewal by 2025 po ang magamit po namin. At kami po ay nagpapasalamat kay Secretary Laurel, ako po’y galing sa inyo noong March 4, at humiling po na ang LGU ay makapag-purchase ng bigas sa NFA sapagkat kakaunti na po ang bigas namin at na-grant naman po kaagad ni Secretary Laurel.

Kasama na rin iyong 996 million worth ng farm to market road na hiniling ko po sa inyo at sana po ay mabigyan kami ng—kasi binubuo na po namin iyong circumferential roading ngayon sa Lubang. Tapos ang hangad po namin Lubang ay maging Training Island, sapagkat ang Philippine marines po binigyan namin ng 10 hectares para  magkaroon ng training camp sa Lubang at sisimulan  na po ngayong taon.

Pati po ang pabahay project po Mister President, mayroon na rin po kami nag-[unclear] na po kami sa DHSUD. Hopefully makarating po kayo ng September this year at mag-ga-ground breaking na po tayo.

At nagpapasalamat din po ako kay Administrator Guillen, nabigyan po  kami ng 70 million worth ng irrigation project last year. Bale, luckily ang Lubang po noong 2023 naka-five hundred plus million po kami from the national government, bukod pa po iyong bigay ni Congressman Odie, kasi hindi naman magkakampi ni Congresman Odie, ako po ay nagpapasalamat.

Mayroon po siyang project sa amin, pero iyong 500 plus million po na iyon, ‘yun po’y sariling sikap ng LGU ng Lubang at hopefully this year mas marami po, pati po ang DND kakatawag lang po sa akin May 2 and 3 ay bibisitahin na po iyong forward operating base ng Philippine navy sa Lubang. Maraming salamat po sa inyong lahat.

PBBM: Okay, very good. May progress.

: Magandang umaga po,  Mister President. Unang-una nagpapasalamat po ako na kayo’y nakarating sa aming lugar at nakita ninyo President ang kondisyon namin. May tatlong sulat po akong pineper(Prepare) dito para po sa inyo.

Una po iyong, APV excavator kung puwede po kaming mabigyan, kasi po ang mga ilog namin ngayon ay puro shielded na po masyadong lahat, so kapag umuulan po tapos po kami lagi kami pong binabaha. So, kung puwede po sana matulungan ng  [unclear] excavator.

Second po, kung puwede pong matulungan din po  kami kasi po ang amin palengke po\y nasunog. Ang costing po ng aming projects sa palengke na sa 385 million, mabait naman po iyong aming congressman, binigyan po kami ng 200 million, kaya lang kulang pa po kami n g about 185 million. Kung mayroon lang po tayong mapagbibigyan po kami.

Pangatlo po, iyong aming Aroma beach, tinulungan po dati ng…iyong wala pa po ako, bagong halal lang po kasing mayor, matagal po na iyong project ng tourism, nagbigay po sila ng 20 million para i-develop po iyong Aroma beach iyon pong boulevard sa aming barangay San Roque, pero hindi po namin mai-develop talaga without the help of tourism  department. So, magsusulat din po kami sa tourism department kung puwede po matulungan po iyong additional funding para sa tourism namin. Iyon lang po major principal needs namin po, San Jose po iyon.

PBBM: Sige salamat din. Yes Ma’am.

___: Good morning Mister President and I would like to commend the efforts of our national government and our secretaries for the assistance they have been giving the Occidental Mindoro. But I would like to raise one sector, the Mangyan communities na dapat po nating nabibigyan rin karapatang atensyon. Because at present po our municipalities of Abra de Ilog 42% na po iyong mga katutubo.

And in all crisis, they are the most affected once. For example in health, they are the most malnourish they are most stunted. That’s why, the DOH has this program for reaching the geographically isolated and disadvantage areas.

But, in some of the departments cannot touch, that’s not reach the Mangyan population. Because for example, under the TUPAD you have to have these cellphone numbers, so they don’t have the cellphone numbers. So, what I’m asking Mister President is that maybe we could the department for that agencies could give a specific fund particularly for the IPs, which…because all AICS but special fund for the indigenous people, especially for the Mangyan of Occidental Mindoro.

PBBM: You know why, the problem is na sa processing?

__: Usually, the AICS reach the tagalog.

PBBM: Hindi sila makapag-avail?

__: Sometimes the TUPAD they the [unclear] the cellphone number or ID but they don’t have that some of the areas, some of the people don’t have that cellphone number or IDs or PhilSys has not yet reach their areas. These are geographically isolate disadvantage areas Mister President.

PBBM: So, papaano natin aayusin iyon, kasi kahit na may pondo, paano natin papaabutin sa kanila?

___: That’s the point Mister President, that we should reach the [unclear]

PBBM: Yes, how do we do it?

___: Maybe through the DSWD particularly for [unclear]

PBBM: Yes, I don’t think you need to [unclear] special fund, because the money is there hindi lang nagagamit.

___: Accessibility, maybe?

PBBM: Oo. Hindi sila makapag-avail for whatever reason. Ha?

____: [Off mic]

PBBM: Ah, hindi nasasama sa listahan? Hindi, I’m sure kasama kaya 42% ang IP population. Oo. Is another way that we can do [overlapping voices]? Simplify the process para hindi mahirapan iyong mga hindi techie.

DSWD SEC. GATCHALIAN: Mr. President, coincidentally, iyong problema ho ng IPs nationwide has reached us that’s why we piloted lang, kakatapos lang sa Tarlac – we brought the AICS diretso sa communities like the Aetas naman ang pinuntahan namin doon. What we’ll do is, siguro we’ll discuss with the local government units, we bring it to them. It’s a caravan specifically for the IPs, ganoon ho ginawa namin, nasa pilot sa Bamban, Tarlac recently – inakyat na namin sila, dala na namin lahat doon and we make sure pati iyong PhilSys kasama namin.

PBBM: O, ganoon na lang. Ganoon na lang, hindi na kailangan magtayo ng… mayroon na eh, nag-aantay, hindi nga makapag-avail – ibibigay na lang namin sa mayor, kayo na munang bahala.

____: Opo. Maraming, maraming salamat po.

PBBM: Oo, sige. Kayo ang nakakaalam eh, kung papaano, saan dadalhin, kung saan ang nangangailangan, etcetera.

____: Maraming salamat po.

PBBM: Oo, sige. We’ll do it that way. That’s the best way to simplify the process, bigay na lang natin sa local government, oo. Yes, yes?

DA SEC. TIU LAUREL: Sa DA naman, we have the 4K program na “Kabuhayan at Kaunlaran sa mga Kababayang Katutubo” so specific ‘di ba? But of course, they have to be registered sa RSBSA system. So if ano… we will also send our people and ginawang more lenient na for registries of katutubos. Thank you.

PBBM: Oo, iyon ang aking nababanggit kanina, na kailangan na kailangan namin iyong tulong ng local government dahil hindi namin kaya hanggang sa barangay level eh, kayo ang nakakagawa niyan. Okay.

MAYOR MARLON DELA TORRE: Mayor po ng Bayan ng Looc, isa po sa nag-declare ng state of calamity. Regarding po doon sa supply ng bigas, may problema po kami dahil iyon pong nakaraan, sa first cropping nailabas po ng aming mga farmers iyong aming palay na hindi namin sukat akalain dumating iyong El Niño, so naubusan po kami ng stock. Nagsadya po ako sa NFA, sa Bayan ng Lubang doon sa Tulig, wala po silang supply. Ang problema po nila, iyong rice mill doon… walang rice mill at doon pa ginigiling iyong bigas from Looc at Lubang sa Batangas. So, saka po ibabalik uli ang bigas dito sa Bayan ng Looc na napakalaki ng expenses on travel, matutunaw kako ang puhunan ng gobyerno.

Dapat sana magkaroon ng sariling rice mill ang NFA sa Bayan ng Looc at sa Bayan ng Lubang – alinman sa dalawang [unclear]. Iyon po ang problema namin, supply na bigas. Iyon po ang kinatatakot ko na baka dumating ang araw na magutom iyong mga kababayan ko so hindi lang farmers ang may problema kung hindi iyong mga fisherfolks. At iyan din po, kaya po nagkaganun – unang-una po iyong tubig na first time namin magpatanim ng mais para sa alternatibong hanapbuhay ng aking mga kababayan – ang nangyari po, natuyo dahil po sa epekto ng El Niño.

Iyan lang po at marami pong salamat, Mr. President, at sa lahat; sa aming congressman, kay governor at sa lahat po ng mga gabinete at kapwa ko mga mayor. Sana po iyong aming problema ay maaksiyunan. Thank you po.

PBBM: All right. O, sige. Well, narinig ninyo na iyong problema.

DA SEC. TIU LAUREL: Yeah. Mayor, sir, we just heard of your issues and we will make allocation for drier and a rice mill ho. Thank you.

_____: Sir, [dialect] apo president. Ang bayan ko po, isa sa mga nag-declare ng state of calamity. Anyway po, kung babanggitin ko lahat iyong mga concern ay baka maubos po iyong oras ninyo. So, puwede po bang humingi ng permiso na lahat po ng mga secretary nandito ngayon ay makakuha kami ng direct line para sila na po ang kausapin namin.

PBBM: Ah, oo. Mayroon naman lahat sila. Mayroon sila lahat na action center, lahat.

_____: Thank you, Mr. President.

PBBM: Oo. Okay.

MAYOR JUNJUN TRIA: Sir, Mr. President, from Municipality of Magsaysay po, Mayor Junjun Tria. Una po, gusto ko pong magpasalamat dahil nandito po lahat ang mga secretaries at sa inyo po mismo, Mr. President, sa pag-address po ng problema ng Occidental Mindoro; at siyempre po, kasama po iyong bayan namin.

Ang Municipality of Magsaysay po ay isa sa nagdeklara ng state of calamity. Ang amin pong… ang kabuuan po ng aming palayan ay umaabot po sa humigit-kumulang na 6,000 hectares iyon pong registered sa RSBSA, kasama na po doon iyong tinataniman namin ng sibuyas. At ang Municipality of Magsaysay po ay isa sa top producer ng onion dito po sa Occidental Mindoro. So, nag-a-average po kami ng production ng 26,814 metric tons ng onion.

Nito lamang pong… ngayon, dahil bunga ng El Niño at saka noon pong na-damage din po kami noong harabas, noong army worm, ang amin lamang pong inani ay na-estimate namin ng 17,999 metric tons so mayroon po kaming decrease ng 37%.

Sa bayan po ng San Jose at sa Magsaysay, iyon pong sinabi po ni Secretary Laurel kanina, iyon pong ongoing pong… mayroon po tayong isang ongoing doon na cold storage, iyon pong sa Genaro Multi-Purpose Cooperative; at mayroon pong existing ngayon, iyong WBI, nagki-cater ng 330,000 bags iyon; at iyon pong sa Genaro ay nasa 50,000 bags.

MAYOR JUNJUN TRIA: (CON’T)… Pero iyon pom, kukulangin pa po talaga iyon sa mga farmers ng onion producer ng San Jose  and neighboring municipalities at doon sa members ng Genaro Multi-Purpose Cooperative. Kaya po, nagre-request pa po sana ulit kami sa bayan po ng Magsaysay na magkaroon pa po kami ng cold storage, iyon po sana iyong sa solar powered cold storage. At humihingi rin po kami ng tulong, ang local government unit po ay mayroon kaming program, regular po namin ito sa budget na P4 million, binibili ko po ito ng onion seeds at ipinamimigay sa mga onion farmer every planting season, at least one or two cans per farmer at iyon po ay malaking tulong. Lalung-lalo na  po doon sa mga katutubo. Ang approach po namin sa mga katutubo naman, iyong mga upland farmer, kung ano po iyong implementation namin sa baba, kasama po sila sa implementation. Ang problema lamang po namin talaga malaki ang ginagastos noong mga katutubo, kasi iyong pagdadala ng mga inputs doon sa kabundukan, iyong accessibility po, kasi nagbabayad pa sila, like per bag ng fertilizer nagbabayad sila ng P80 sa pagpasok  sa lugar nila. Ngayon, kapag harvest season naman,  iyong mga produced nila nagbabayad sila kabayo or  even doon sa habal-habal, P80  per bag. Kaya po ang local government unit,  for every time na makaka-received po kami ng LGSF na financial assistance para po sa ating mga infrastructure project, ipinapalagay kop o doon sa access road doon sa aking  mga tribal community unti-unti po.

Iyon po iyong isang nire-request  din namin na sana po ay  ma-kongkreto  iyong from national highway, Bagong Silang to bypass road po ito from National Highway Bagong  Silang, ito po iyong sa Bulalacao Road, going to Sitio Hinango,  napakarami pong sitios, iyong mga tribal communities na madadaanan dito, at the same time dito rin po iyong ginagalawan noon gating mga kalaban na communist, ngayon po kapag mayroon talagang kalsada rito, eh kayang-kaya na po, anytime kayang-kaya po nating pasukin. Dalawa, matutulungan po natin iyong mga magsasaka nating katutubo at mapapahina natin ng husto iyong mga kalaban doon  sa kabundukan. At iyon po, nagpapasalamat din po kami sa NIA, na nanggaling po kami nitong nakaraan, dahil talagang ang pinoproblema namin kung paano iyong water irrigation ay maipo-provide, kasi from Barangay Paclolo, papunta po sa bukana ng ano, tuyo po kami,  iyong four-wheels mong ibaba sa ilog at mag-ano ka doon sa ilog, talagang tuyung-tuyo ho, kaya kawawa po talaga  ang mga farmers namin nitong nakaraan. Kaya tumakbo po kami sa NIA. Para naman sa mga solar powered irrigation system.

Mayroon po kaming fund doon sa aming NDRRM fund para po sa geo-(unclear) test para makita namin  kung saan iyong may mga groundwater doon sa aming mga kabukiran, ang hihingin na lang po namin, kapag nagawa po namin iyon, doon iyong possible  na puwede natin, administrator na ilagay iyong mga solar powered pumps. Kaya iyon po  iyong aming nais ipaabot sa inyo. At the same time, talaga pong nagpapasalamat po kami sa inyo pong pagbisita sa amin, mahal na Pangulo. Maraming-maraming salamat po.

PBBM:Iyong NIA ay may nakaplano na para doon sa mga areas na talagang nangangailangan. Iyong bypass road na sinasabi ninyo, tinitingnan natin kung kasama diyan ap lano ng FMR, dahil mayroon tayong national plan para sa farm-to-market roads, para  maging mas mura naman, P80 per bag, napakalaki. Alam ko ang NIA already is nagde-decide na ngayon kung saan ilalagay iyong solar powered na pump. Again, siyempre kailangan namin iyong tulong ng LGU para alamin kung saan tayo kukuha ng tubig at kung saan dadalhin, saan ang pinaka-critical areas.

_____: Idagdag ko lang po, mayroon kaming project diyan iyong Caguray River Irrigation System, malaki po ang area noon,  2600  ang  ma-ano natin doon and initial fund namin doon is around P500 million. Mayroon lang kaming hingin sa LGU para  mapadali po tayo lalo na dito po sa Lipitan. Puwede po ba iyong mga kapatid nating IPs doon ay  pahingan ninyo sila ng request para maiwasan po natin  ng FPIC.

_____: Saan po iyon, administrator.

____:Iyong sa Lipitan, may IP po kasi doon, kung saan po may IP sa project namin  ay kailangan po namin ng request ng IP para maiwasan natin  iyong FPIC, para mabilis po  tayo.

____: Saka salamat po sa 4k at saka iyong sa amin po iyong special area on agricultural development po, napaka-effective po, pati po iyong 4K po, Thank you po, Secretary. Iyon pong mga  magsasaka namin sa SAAD, nag-benefit po at gumanda po iyong mga pananim  nila ng mais. Maraming-maraming salamat po.

PBBM: Okay, I think more or less, medyo nauunawaan na natin kung ano iyong sitwasyon. But again, patuloy dapat ang mga report na nanggagaling  sa local government units both at the provincial and  the municipal level para alam namin iyong mga kailangang gawin. Okay, I think maganda naman siguro ang takbo do far ng pagdating, pagpadala ng tulong na ginagawa ng ating mga iba’t ibang departamento and we will continue all of these, kapag mayroon pang pangangailangan. Sige, maraming salamat sa inyong lahat. Thank you for your comments at  maraming salamat sa inyong nagging tulong. Thank you.

 

– END –