Thank you. Sit down.

Police Chief Supt. Antonio Gardiola Jr., Director Highway Patrol Group; Police Supt. Eliseo Malana, officer in charge of the group; Police Supt. Christian Averia, chief, Human Resource and Doctrine Development; Retired Major Benito De Leon, chief Public Safety and Security Command Center; fellow workers in government, my beloved countrymen. 

I am glad that si General De Leon ang nailagay diyan sa Security Group. It used to be si—Ewan ko kung nasaan napunta ngayon si… Maingay pa rin siguro, Villaroman.

You know years ago, ‘yung mga security ko na… may service ‘yan sila na motor. I provide the motor so they used it in going to report for duty, told me that my daughter and son, the youngest and ‘yung mayor Sara, ninanakaw ‘yung motor nila tapos lumalabas na ng highway.

So I was horrified by the thought that si Inday, iisa lang ‘yung babae na anak ko. Ngayon dalawa na. Hindi na ‘yun mag-abot ng tatlo, wala ng ibuga.

So I requested the Highway Patrol, si Col. Timbayan. Sabi ko, ‘Dre, ‘yung, mag-organize ka ng motorcycle class training dito.’ And so pati ‘yung anak ko. So I’m quite confident na– You know, tandaan ninyo ito ha, ‘yung mga misis, alagaan niyo mabuti. Tingnan niyo balang araw, maraming hubag ‘yan. 

Ang motor maganda, it’s a highly mobile thing. Maganda i-manuever provided you have the proper training. It’s all a question of visual pati puwet lang ‘yan. So hanggang puwet lang talaga ‘yan, no other, wala ng manibela. It’s the, ‘yung pitik mo sa behind mo. ‘Yun lang pero pag na-semplang ka. Ang kalaban mo, bakal at semento. Tandaan ninyo ‘yan. 

Marami na ako—The last one was… That’s why I’m– Do you know why I always, the gesture, my habit is always to… it’s to push a nerve here. Minamasahe ko ‘yan pag may migraine na ako. Ang last semplang ko ito, pati ‘yung tuhod.

And ang spine ko medyo—Hindi na ako makapag-opera kasi ayaw ng asawa ko kasi matanda na raw ako. And she has seen, nurse siya noon sa America, marami na siyang nakitang injuries. Mabuti ‘yung sabihin ko na sa inyo para—

Itong operation that has gone awry wrong, tapos tuloy-tuloy na vegetable. The previous year, I don’t know when was that, I was still a Mayor, ‘yung sinabi ko na masyadong mataas ‘yan. Ito kasi sila ‘yung mga dating, ito sila, ito si Toni, ‘yung mga tag-15. Sabi ko p*****. Sinong, sinong habulin mo diyan? Talagang mababaldo. 

Tingnan mo isang pulis, sabi ko, ‘Ilang taon ka na?’ Tama talaga. ‘Yung pag-amba nakaupo. Hindi naman tumindig. ‘Di baldado talaga. So nagalit ako sa kanila. Sabi ko sobra ‘yan. You cannot expect a police to ride over a building. 

Kung gayon hingiin mo… Ganon kataas na. ‘Di taasan mo na nang husto para mamatay. Eh kung, eh balda-baldahin mo na lang, lalo na spine, you better go. Eh ‘yan ang isang sugal diyan eh.

Meron nga akong isang, meron akong bago ngayon. May nagbigay sa akin. It’s a Harley Davidson. Pero ano 750. ‘Yung bago na Sportster, maganda. Kaya lang as this wont to be the nature of a Harley, mainit. Wala talaga. Pagkauwi ko sa bahay, gusto ko tanong asawa, ‘Gusto mo hard-boiled eggs? Meron pero hindi para, hindi para, hindi para—‘ Mainit talaga ang Harley. I don’t know why. 

Na-correct na nila ‘yung matigas na clutch. It’s softer this time. So magpasalamat… Harley is a Harley. But it does not have the sound. ‘Yung chug-chug-chug-chug-chug-chug. Parang ano na, silent… Maybe because of the noise, police on limit sa America. 

Nawalan ako ng gana kasi paglabas ko diyan sa… may security sunod-sunod. Kapoy. Huwag na lang. Security, hindi na talaga maka-eskapo. So I have lost my privacy.

Unang araw ko pa lang, pagka-panalo ko, sinundo na nila ako. P****** karami sasakyan. Puro naka— Tapos doon sa likod, tingin ako sa salamin, may mataas na parang gumaganon. Sabi ko, pambihira ‘to, there’s ka-level—

Sabi ko kay ano, PSG, ‘Ano ‘yung doon sa likod?’ ‘Sir, ambulansya.’ ‘Dagdagan mo na lang kaya ng punerarya para, para diretso-diretso na. Paalisin mo ‘yan, huwag mo pagsunod-sunurin—Pagka ganon ma-disgrasya talaga tayo.

Eh sino naman magpatay sa atin? ‘Uwi kayo.’ [unclear] Ambulansya. Aabot ka pa kaya kung ambushin ka. Hayaan mo na. Panahon-panahon ang buhay. 

But anyway, I’d like to stress the safety rules. ‘Yan lang ang masabi ko. I’ve been doing motor since I was 17. Far and in between the years of, marami rin akong, almost mga 16, 17. ‘Yung over the course, when I was 17 years old na, Enduro noon na Honda. Wala pa ‘yan sa panahon ninyo. ‘Yun ang binili ng—Kaya lang, sabi ko, I have survived. I really do not know if I’d be able to ride again with the constricted environment that I have now. Ang PSG ayaw niyan… Buti pa sila, buot ng buhay mo. 

You know, that’s the drawback of being a President. So in exchange for, maybe the title of President, ayan.

But you know what, I was marching, as I climb the stairs, ang feeling ko talaga ‘yung ambiance nito parang mayor lang din ako. So I’ve asked everybody to call me mayor. ‘Yung pag-akyat ko lang ng ano… Nasa, ‘yung parang mayor ako.

This used to be, I remember this place. It’s nostalgia. This used to be our lumberyard. May sawmill kami dito noon and most of the, ‘yung beachfront diyan na ano, na ni-reclaim ng nakabili nito sa nanay ko. Namatay ang tatay ko and we had to sustain our study, so dahan-dahan pinagbili ng nanay ko. But was able to finish my law. 

So again, it is not good to be—If you do not have the capacity for concentration o ‘yung talagang walang tulog, better avoid. Lalo na… even sa on any Sunday Riders, the latest one, ‘yung si Garcia, ‘yung tisoy. KTM ang motor. So 1,000 ‘yan. And so uminom. P**** ang tao talagang mahirap—‘Yung gabi kasi, alas-tres na, galing sa NHA, kabarkada niya nag… So malinis ang daan, hirit siya, tamang-tama ‘yung palabas na ‘yung diyan banda sa Bangkal ang truck, may mag-biyahe. Umatras bigla. ‘Yun ang sabi ko, the imponderables of life. 

And if you want to hurry up your life, pinaka-reckless moments na gusto mong nandiyan talaga is ‘yung motor.

Remember always: Basta may helmet lang. Magtago ka lang sa loob. Kasi ‘yung bibilhin ko siguro 650 for, ma-replenish ko ‘yung mga old stock ng– Maghintay-hintay lang kayo but, there are only two… Hindi naman ako nag-aadvertise. It’s acceptable to me really sa motorcycle. It’s a Yamaha, a Honda. Long ride, ‘yung Harley Davidson ihulog mo ‘yan sa kanal. Walang silbi ‘yan. Mainit, matigas ang– Pagtulog mo sa gabi nakaganyan ka.

But just like dito sa atin, pag nag-ganyan ka, gaano ka katagal, pagka-gumanon, nakapag-ikot ka na ng buong Pilipinas.

Dito, ang nagmomotor, pagka walang,  ‘di ka naka-biyahe, huwag kang sumali usapan diyan sa mga motor. Ikaw ba nakapag-ikot ng Pilipinas?

Pag [unclear] sige. Pero wala pa, tumahimik ka, wala kang karapatan. ‘Yan ang problema sa motor. There’s a challenge.

So many years ago, I said, before I become really old, or even before I die, I might want just want to– So nag-ikot kami ng Pilipinas. Kasama ko si Tibayan. Buhay pa ba ‘yung mga yawa na, apat na taga-Highway Patrol.  

Pagdating naming diyan sa NLEX, pagpasok namin, binara kami ng mga yawa. Hindi raw pwede. ‘Di ako, piskal ako eh. So I study about LTO rules, ‘yung mga ganon, paggamit ng public highways. 

So I’m quite surprised na binara kami, na hindi raw kami makapasok sa NLEX. Sabi ko, ‘Bakit? ‘Hindi kasi bawal ang motor.’

Sabi ko, nagbayad kami. ‘Yan ‘yung plate number o.

When you’re paying, you’re paying government for the use of the public roads and highways. So you cannot prevent anybody from using the public roads and highways and alleys if you’re a taxpayer.

Sabi ko, anong klase ito? First time ko sa Maynila.

Sabi ko kay Tibayan, sumunod kayo, [unclear] man ‘yung taga-Cavite na ‘yun. [unclear] Sabi ko, mag-U-turn ako pero mag-bantay kayo, mag-bigla ako ng pasok.

So pag ganon, naka-parking, ‘di kunwari nag-U-turn kami. Bigla kong pinahiga tapos diretso na ako. Habulan kami ‘nong mga, ‘yung mga gwardya doon. Sige, tinabihan ako. I was already hitting 120, tinabihan ko. Sabi ko,  ‘Alis diyan.’ Walang paki-alam.

Tapos I took advantage of the opportunity, sinagad ko talaga ang bira ko to 180. Mahirap na magpunta ng 190, gaganon na, tsaka naka-ganon ka na. 180, pagkatapos noon, sabi ko okay na ako. Once in a– pero ordinarily pag mag-drive kayo, 1, 110 lang.

Sa aming panahon, this is just a warning, mabuti’t ako rin kinuha niyong speaker, walang motor masyado. Individual lang noon. Wala ‘yan de-pasahero. Walang tricycle. Ngayon pagka pumasok ka diyan sa daan, there’s so many things that you have to contend. 

May isa kaming kasama na galing Cebu, nag-ride. Ang kasama niya ang babae pati siya. May nag-U-turn bigla na trisikad. Hospital.

Ang problema, ‘yung lalaki, iba ang asawa, ‘yung… iba-iba. Nag-date lang pala. Kaya pinaakyat ko ‘yung isa, sabi ko, ‘I-akyat mo doon sa third floor. Baka magkabarilan dito.’

Ayan sa mga, para malaman nila. Pag ang husband mo, darling mo, nag-ride tapos may babae naka-helmet rin sa likod, ah wala. Tinatago ‘yung mukha niya. Patiran mo na ‘yung ano, kung ‘di butasan mo ‘yung gulong. Binuang na ‘yan.

Well, anyway I’d like to congratulate you. It’s really very hard to– Wala bang nabaldado? Walang sprain or fracture? Okay lang basta… ulo pati spine. ‘Yan ang, kaya tama ‘yung, mag-roll kayo, i-bend mo ng kasi pagka nakatindig ka, kung ‘yan i-bend mo nang konti, plastado na siya. At least naka-ganon na.

If it is really imminent, magtago ka na sa loob. Tutal may protection ka. Ang protection mo is your motorcycle itself.  Kaya huwag mong bitawan. Kaya pag bitwan mo mag– Sabagay kanina parang… Pero kung nasa ano ka na, even if mababangga ka na, tumago ka lang sa loob. Magdasal ka na lang. Oo.

Pero ang sabi ko, if you do not have the talent for concentration, huwag kayong mag-ride. Kasi ang mata mo diyan pati doon. Parang radar. Kasi… ‘yung maliit na bato. Tapos ‘yung minsan ‘yung, ang highway nagli-leak ‘yung mga makina. So ‘yung oil. 

Diyan mahusay si Tibayan. Gumanun, isang patid lang, tindig ‘yung motor. Hanggang ngayon, sige… kailan siya bumalik, sabi ko diyan ka na lang. 

‘Yan pag sand, pagka sand, huwag mong i-break, sigurado ‘yan. Let it float. Tubig, let it float. Mag-neutral ka na lang, i-neutral mo. Hawakan mo lang ang clutch tapos, huwag kang, basta huwag ka mag-break, huwag kang pabigla-bigla. Palutawin mo na lang. Pareho sa sand.

Talagang let it float. Hawakan mo lang. Minsan naman sa power. Huwag kang magtipid ng power. Kagaya ‘nong pag-cross kanina, ‘di gumanon ka, kasi hinihinaan mo ‘yung momentum eh. Pag ganon, bahala na, tutal kung mahulog ‘yan, mahulog man ‘yan. Bigyan mo ng, huwag kayong magtipid, lalo na ‘yung kurbada. Banat ka.  

I-gear mo ‘yan, low gear tapos banat, ‘yung power. Power ka para may traction, tawag diyan. Kumagat talaga ‘yan. Oras mo, wala ng traction niyan.

Neutral. Kung ‘yung straight tapos nag-ganon ka, tubig, hawakan mo na lang ang clutch. Let it float, kaysa ‘yung mag-break-break ka. Kasi makati ‘yung isang paa eh, pati kamay. So those are the tips that I can share with you. 

Pati ‘yung ano, ‘yung tawag nilang siko. ‘Yung ganon na pag kurbada nimo, ‘di gaganon ka, katapusan ang yawa… hanggang, wala na gyud.

Mag-target ka sa highway. Pag pasok mo dito mag-target ka ng ano dito. Pag-target mo diyan, straight ka talaga, pagdating mo diyan, mag-bank ka. Huwag ka mag-bank kung wala kang sigurado na pa-approach. ‘Yan nangyari kay Morales. ‘Yung sa katitipan ninyo.

Papunta kaming [Monkayo?] ‘yung akyat ‘yan sa kampo ng military, ‘yan, pag-ganon, the faster you go, mas malala ang—
Pagka talagang malakas, tumba mo tapos bigyan mo ng power. Si Morales diretso sa kanal. Kandidato daw sa next… Sabihin mo giniba ka ni Duterte.

P****** diretso ka doon sa kanal. Kapatid niyan piloto ng Air Force. So ‘yan ang ano, the… last time, delikado talaga ang motor.  

Delikado talaga. Mabuti lang ‘yun, ‘yung hirit-hirit pagka sa trabaho na. 

Then I’d like to warn you in the coming days. We will be facing a serious problem, aside from drugs. Okay na ‘yung drugs. Hayaan mo na lang ‘yung mga operating units.

But be prepared for something else, it’s terrorism. It will come and I will make the statement after I shall have gone back to Manila to confer– Medyo ano talaga tayo… be prepared. 

Hindi maano ‘yan eh. Apat, lima, anim lang ‘yan, but it would require so many human intelligence. Pinaka the best diyan. ‘Yan ang danger nakikita namin, maybe the next two, three years. Bantay kayo. Kalaban mo diyan… ‘Yan ang pinaka-delikado kasi ano eh—

I’m talking with everybody. Ayaw ko naman ng gulo. Papatayin mo man lahat ‘yang kaharap mo, wala rin. This has been going on for so many… chika-chika lang muna. We’ll talk.

Hindi naman sana ma-offend ang military, but that is really the best solution there [unclear] lang muna tayo. Wala naman tayong magawa eh. I said we cannot wage war against our own people. And you cannot build a government over the bones of the soldiers and the rebels.

So we are freed of the insurgency sa NPA but I have a problem here, the Moro rebels. I hope to talk to them eventually. Because I really do not want–

Ako ‘nong bata pa go, go, go. But sa edad kong ganito, having been your mayor for 23 years and a President, I do not see any, anything good about fighting. 

Sabihin na, mapahiya tayo. That ain’t the case ‘cause it will never stop, the terror– Mas mabuti pang mag-usap na lang. So that is always a policy.

Criminal, drugs, walang redeeming factor eh. But in Mindanao it is really… if I said, I said it yesterday before the leaders of Moro, ARMM, lahat, sabi ko, it is really the Moro nationalism.

It is [unclear] to crave for ‘yung, sila ang unang-una dito. Then the Spaniards, Americans and the Christians. So maraming na-marginalize, napatabi sila. So nandito ‘yung–

Cannot be won by fighting. Believe me. Tagal na ito. Since when? Tagal na ‘to. And as a matter of fact, I just came from a meeting with Murad, the entire MILF.

You know what? After this, I have to hurry. Because I’d be talking to the Tiamzon couple. ‘Yan talaga ang pinakamatigas diyan sa Communist Party. It’s not Maria Sison, Jalandoni, pati itong mag-asawa. ‘Yan ang nahirapan–

So I invited them, both of them. Ako ang nag– Sabi ko, halika dito. Ang ticket. Sabi ko maghintay kayo ha, mag-speech lang ako doon kasi baka hindi ko maagapan, baka bukas may naka-plaster cast na, nakataas ang paa. 

Protect your, I said– Basta safety. Safety. Safety. Kasi semento.  Mamili ka lang. Semento o truck kaharap mo o even a taxi, can send you… Ilang beses na ‘yan. Nag-drive kami sa Hagonoy pag-para noong ano, lipad siya. Lumipad talaga ang buang. Mabuti’t na lang masyadong mataas siya. ‘Yung jeepney mahaba. Naka-landing siya. He made it to the other side. Buhay pero putulin na sana ang kamay kasi naglaylay na. 

Hindi pumayag. Sa Digos na ‘yan. Pagdating namin kasi nauna kami hindi naming alam na may nadisgrasya, pagbalik namin putulin na ‘yung– Sabi ko, bili kayo ng ice balutin natin.

Pati isang pulis ‘yung, ‘yung sa highway, bantay kayo, ayaw ko ng magsalita nang matagal pero it’s worth—‘Yung highway minsan bago, pero ‘yang palpak na trabaho, nagde-depress ganon. 

Akala mo, kasi hindi mo makita eh. Pulis, punta kaming Cagayan. Kami ni Sid, General Lapeña at that time, pati si Pastor Quiboloy.  Pagkita ko sa pulis, sirko sa taas pati ‘yung motor p******. 

Buti’t na lang may mga doktor na rider. Binuksan, nakita ko ‘yung buto. Sino man–? Nakita ko ‘yung… sabihin ko, kayo na bahala diyan, ayaw ko mag-tingin ng… naka-uslit ‘yung buto eh. 

Pero… motor ang buang, tibay talaga. Ganyan ang motor eh. Hindi na’ko magtagal. Ito, what happened to me is like this, ‘yang mag-ganon ka, itong shoulder blade ko bumaba, ‘yung  normal ganon, ito, ito, nakapatong ‘yan diyan sa ilalim. 

Ang pagka-[unclear], ‘yung sa akin sa katumba nagbaba ito, tapos tumatama na, kaya hindi na maakyat. Gawain ng doktor punta ‘yan doon, kiskisan ‘yan, hindi naman masauli ‘yang matanda na, kiskisan rito. So manipis na itong dito ko, kaya hindi na pwede ito sa… kailangan isemplang mo sa right ganon bali ‘non… [inaudible] stapler na lang.

So bantay kayo diyan ha. Naibigay ko na sa lahat ang dapat malaman ninyo. Basta huwag kayong magsakay ng motor na nakainom pati walang helmet, walang helmet, maski konting ano.

Ang motor… kita naman ninyo split second, pag-ano, tumba kana. [Speaks Bisaya]

Well, anyway, I have to go. I have to see the Tiamzon. I have to talk to them. Problema ng bayan ‘yan, but just keep—We’re okay. Sa panahon ko we’re okay. Walang corruption, walang abuso, at tsaka suportado ko kayo. 

Huwag kayong maniwala na si Bong ang tumawag ‘yung para kay ano… Something—Doon ko nalaman, I’d like to make it public. Kaya ko sabi ko, as it is kayo diyan. Doon ko nalaman si Dolina malinis. Si Marcos, may tama… Huwag mong galawin kasi gusto kong tingnan. 

Kaya kung biglain mo, napuputol ‘yung guma-– nagbi-build up ng kaso. 

So alam natin even before Espinosa na, wala siya sa unang listahan eh. So hindi totoo ‘yung si Bong Go ang tumawag. May kumausap kay ano… Sino ba [pasanginlang?] natin? We have to blame somebody, ‘yung, si ano na lang, ‘yung pulis na Undersecretary, si Coy, kay sige lang katawa, si Coy, wala man.

You know, alam mo si, si, ‘yung chief ninyo chief PNP. Whether or not you are, you retain there or you are… does not really matter. 

Wala, prerogative ni Bato ‘yan eh. Maski na sabihin niya kriminal ‘yan. Teka muna, let the law take its own. Huwag tanggalin na may… nag-pro-programa pa kami dito kung totoo ba o hindi. 

So ganon, pati second is, mag-low morale ‘yung tao. ‘Yung ibang pulis hindi man nila nalaman na we’re doing the investigative work, tapos hindi mo ma-announce, so you do that, it will create a ripple in the entire country. 

Hindi ko masabi sa inyo relax lang kayo kasi ganito. We were really building the case. Dolina, malinis ‘yan. Hindi naman ako… inutusan ko mga DILG na, hindi na military or pulis, DILG na ako nagsabi kayo ang– Hindi ‘yan totoo si… Wala man ‘yan– Hindi kaya ‘yan nakatapos ng ROTC ko riyan. Ako walang PMT, walang ROTC. 

Alam mo ginawa ko? Sabi ko, ‘Paano ba ma-exempt?’ Ganon, ganon, ganon.  Tapos, physical disability. Sabi ko, ‘Ano pa?’ Sabi ‘TB, ‘yung mga ganong sakit.’ ‘Paano kaya?’

Tapos may kasama ako sa dormitoryo. Punta tayo sa San Lazaro. Gawin natin magbayad tayo ng tao, ipagamit ‘yung hawak-hawak niyang template ilagay ‘yung sa x-ray Rodrigo Duterte, bayaran mo siya mag-pila siya, [Speaks Bisaya]. Balik ka na bukas pero ang pangalan mo Rodrigo Duterte. 

So na-schedule siya pagka-alas kwatro, pagka-umaga wala na, wala na makita, clear na. Balik ako doon sa Aguinaldo, sabi ko, ‘Sir, itong ano sir.’ ‘Anong sakit mo?’ ‘Sa lungs.’ Tingin niya, ‘Bata, umalis ka na, umalis ka.’ 

P*****, ROTC,  [Speaks Bisaya] T***** Barilin kita diyan. Sigaw-sigawan. Ah, naka-imbento ko. Pag-graduate, makapasok sa Law school.

Kaya ako talaga wala akong rango, pero hindi ako marunong mag-drama-drama diyan. Huwag ‘yung rango, pareho sa NPA [Speaks Bisaya].

Thank you.