Q: Ano ang maitutulong po ng gobyerno upang ma-regulate ang presyo ng sibuyas? Pag may imporation po kasi, hirap kaming magsasaka sa marketing at mabbaang famr gate price ng sibuyas. Paano po mapoprotektahan ng gobyerno kaming mga local producers po ng mga palay at sibuyas? Salamat po.
PRESIDENT MARCOS: Ang talagang ano–ang tanging ano problema dahil nag-over produce tayo, bababa talaga ‘yung presyo pero para makabawi naman na hindi kailangan ipagbili kaagad ay ‘yung cold storage kaya’t maglalagay tayo ng cold storage at mayroon tayong bagong design na cold storage kasi naging problema talaga dito sa inyo ‘yung mahal ang kuryente, kaya’t ang solusyon dyan lalagyan lang natin ng solar power. So, ‘yung solatr power ‘yun ang–dun manggaling para patakbuhin ‘yng cold storage. Ngayon, tanong natin dito kay Department of agriculture, kay Secretary Laurel kung saan, at ano ‘yung assessment nila kung ano yung kailangang gawin para–anong area ang pinakamainam para makatulong dito nga sa pag-ipon ng–hindi lamang sibuyas kundi lahat ng mga gulay, pati isda pwede rin nating gamitin dyan.
Yung nakaimportante talaga ng cold storage, si Secretary Kiko ang magpaliwanag kung ano ‘yung detalye dito para sa inyo sa Occidental Mindoro.
Q: Okay po.
DA SEC. LAUREL: Salamat po, Mr. President. Salamat po sa inyong tanong. Basically, mayroon tayong gagawin na dalawang cold storage–ginagawang cold storage ngayon, isa sa San Jose, ‘yung isa sa Magsaysay. Bawat isang cold storage will be–will have a capacity of 1,400 tons.
Tapos sa 2025 next year, nakaprograma kami, magdadagdag pa kami ng limang cold storage to be finalized with this year’s budget ‘no?
But besides, mayroon pa tayong matatanggap na suporta mula kay presidente through DOF at DBM na maglaan ng maraming cold storage na solar ‘no. Baka ang target namin ay bumili ng 600 units e na containerized cold storage na ibibigay sa bawat cooperative para makatulong sa pagstore ng mga harvest nyo during peak season para maibenta niyo later ‘no at hindi magsabay sabay bumagsak sa merkado at bumagsak ang presyo ninyo.
Pangalawa, mayroon tayong mga Kadiwa Center na, major Kadiwa centers na ilalagay sa Metro Manila which is your main market ng Mindoro at papayagan kayong [unclear], bibigyan kayo ng espasyo para kayo ay magbenta ng sibuyas nyo dun ng walang trader, walang gastos sa inyo except ‘yung logistics na tinatawag, ‘yung pagpadala don.
‘Yung pagdala naman don sa Metro Manila o sa merkado ng inyong mga onion at iba’t ibang produkto ay isu-subsidized ho ng Department of Agriculture para ma-maiximize niyo ‘yung kita niyo. Salamat.
Q: Thank you po.
PRESIDENT MARCOS: O ‘yun talaga— ‘yun talaga ‘yung kailangan para ‘yung presyo kasi pagka tag-araw, syempre nagaani tayo ng sibuyas, bababa–maraming supply, bababa ‘yung presyo.
Pag may cold storage tayo, hindi na kailangan ipagbili kagad. Kung ano man lang ang kailangan, ano ‘yung demand, para pati na sa consumer, ‘yung presyo ay medyo pantay-pantay kahit tag-araw, tag-ulan–
Q: Parepareho.
PRESIDENT MARCOS: Gantong El Niño, lahat, kung anuman ang sitwasyon ay ‘yung presyo, more or less ay hindi masyadong nagbabago para hindi rin nahihirapan ‘yung ating mga household at sya ay–sila ang nakakaramdam nyan kaagad kaya that–’yun ang aming gagawin para pagandahin ang supply at hindi masyadong pabigla-bigla ang presyo ng hindi lamang sibuyas, kagaya nga ng sabi ko kundi ng iba’t ibang gulay pati isda, lahat ay pwede nating gamitin ‘yang cold storage.
Kaya’t ganoon karami ang ilalagay natin dahil hindi lang dito sa Oriental Mindoro ang problema— ay sa Occidental Mindoro ang problema, kung hindi sa lahat ng probinsya natin, ganoon din. Marami pang nasasayang na ani, na gulay para— kaya’t kailangan talaga ‘yung cold storage.
At ‘yun ang programa ng DA at nakapag-identify na kami ng iba’t ibang lugar, at doon natin kaagad ilalagay.
May immediately na parating pero by next year, lima pa. Addition na mas malaki na, mas malaki na ‘yung sa next year.
Q: Maraming salamat po, mahal na Pangulo. Salamat po.
PRESIDENT MARCOS: Thank you. Maraming salamat.
Q: Magandang tanghali po, mahal na Pangulo.
PRESIDENT MARCOS: Magandang tanghali.
Q: Ang tanong ko po, ano pong ‘yung maitutulong ninyo sa mga nasa hog industry na may link o maka-access ng market sa iba’t ibang lugar o kaya’y sa Metro Manila?
PRESIDENT MARCOS: Sa?
[SEC LAUREL: ‘Yung livestock daw nila, saan daw sila makaka-acces sa iba’t ibang market katulad ng Metro Manila.]
PRESIDENT MARCOS: Ayun na nga ba— ‘yun ang aming ginagawa.
Para nga ay ‘yung pag-access para sa iba’t ibang merkado, ‘yun ay— ‘yun ang tinatrabaho ng Department of Trade and Industry. Dahil dinadala ‘yung maliliit na negosyante at bibigyan— tuturuan po natin ng paano gumamit ng internet, pano— dpat i-connect muna, tapos kung papaano gamitin para ‘yung mga kahit sa Maynila puwede na ninyong kausap na deretsohan.
‘Yun din ang konsepto ng Kadiwa. ‘Yung Kadiwa wala ng middle man, wala ng trader. Mula sa nagsasaka ay deretso na sa merkado. ‘Yun na lang ‘yung logistics, wala ng gumigitna na may kinikita pa.
At hindi naman kumikita ang gobyerno dahil wala naman— hindi iyan ang trabaho namin, hindi naming trabahong kumita. Ang trabaho naming ay maging mas maganda ang sistema.
So, ‘yun ang mga access na ating— ‘yung mga access na ganoon, yun ang ating ginagawa ngayon. At mabuti na lang may mga bagong technology na puwede nating gamitin.
Isa na nga doon ‘yung internet. Pero kailangan din nating ayusin na pagka ‘yung mga— kagaya ng mga cold storage, kagaya noong mga post-harvest facilities, lahat ‘yan, pati slaughter house, lahat ‘yan ay pararamihin muna natin.
Para maging mas maganda ulit, pareho noong sibuyas, para maging mas maganda ang presyo at hindi pabago-bago. Na basta’t may nangyayaring kaunit, umulan ng kaunti, o na-peste ng kaunti, ‘yung ang nagkakaproblema kaagad.
[Oh sige, sige, go ahead.]
Pati na pala ang refrigerator truck mayroon na tayo. Si Sec Kiko ang magpaliwanag.
SECRETARY LAUREL: Sir, ‘yung beside sa nabanggit ho ni Presidente, ang programa ho natin is, unang-una amay INSPIRE Program tayo, bibigyan tayo ng pera at budget para mag-repopulate ‘no.
Maglalagay din tayo ng mga slaughter house at saka katabi noong slaughter house is cutting facility, ‘yung pagkatay ng baboy. Para magvalue added.
At ‘yun nan ga, ili-link ho ‘yan katulad ng sinabi Presidente, sa Kadiwa with the help of DTI. And we will support doon sa transport din ng inyong mga produkto sa mga Kadiwa Centers na itatayo natin sa— una sa Metro Manila tapos lalawak po ‘yan as the time goes by.
So, hopefully with that, mastabilize natin ang presyo ng pork sa merkado sa buong Pilipinas at tumaas din ang inyong kita or selling price on average ta mabawasan rin ang trading, ang mga traders. Thank you.
Q: Thank you po.
PRESIDENT MARCOS: Tanong, kumusta naman yung sitwasyon sa swine flu dito?
Q: Ah tungkol…
PRESIDENT MARCOS: Marami bang, marami bang napeste?
Q: May iba’t ibang lugar na po ang kuwan dinapuan ng ASF, ibat’t ibnag bayan na kung saan ay medyo apektado na po yung ibang bayan.
PRESIDENT MARCOS: Ah, osige well, kasi nagkaroon na ng–mayroon na–ang Vietnam, nakapag produce na ng bakuna para sa mga–para sa baboy, para sa sa Swine Flu at namili na tayo– namimili tayo, tuloy tuloy ang– kasi kakasimula lang pero…
[DA SEC LAUREL: June, July..]
PRESIDENT MARCOS: [June, July we’ll be receiving? O sige.]
Magro-roll out na noong bakuna, siguro, Hunyo, Hulyo, mailabas na namin. Dahil inaantay pa naming ‘yung production noong bakuna sa Vietnam, doon tayo kumukuha. At sila nakapagdevelop ng vaccine para sa Swine Flu.
Para matulungan ang livestock— ang mga livestock— ang mga growers ng livestock.
Pati na ‘yung manok, mayroon ding ‘yung tinatawag na Avian Flu, mayroon na ring— nagkakaroon na tayo ng bakuna para diyaan. Kaya’t mabuti naman sa palagay ko, dahan-dahan ay mababawasan na natin hangga’t mawala na ‘yung Swine Flu dito sa Pilipinas, eh malaking bagay po iyon.
Kaya’t sige, asahan ninyo na may parating na mga ‘yun, ‘yung mga sa— ‘yung bakuna nga. ‘yun talaga, wala ng ibang sagot eh.
At mayroon tayong ginagawa naconsolidaiton, pinagsasama-sama natin ‘yung mga backyard na— ‘yung backyard growers ay wala tayong ‘yung tinatawag na biosafety, na hindi tayo nakakatiyak na may Swine Flu doon o hindi. Kasi hindi naman mapuntahan ang bawat bahay.
Kaya’t ang ginagawa rin— ang isa pang strategy natin ay ilalagay natin sa— gagawa tayo ‘yung cooperative siguro, gagawa ng isang buo para ‘yun talagang mabantayan at mabuti rin hindi na tatamaan ng Swine Flu.
Kaya’t marami tayong ginagawa para sa mga livestock growers at mabuti na lang at may pag-asa na tayo na nagka-vaccine na, may pag-asa tayo na gumanda ‘yung sitwasyon tungkol diyaan.
Sige, okay.
Q: Maraming salamat po, Presidente, kasi malaking tulong po ‘yung vaccine sa amin lalong lalo na sa mga hog growers. ‘Yun lang po.
PRESIDENT MARCOS: Okay. Thank you. [applause]
Q: Magandang tanghali po, mahal na Presidente. Tuna Industry Federation— Occidental Mindoro Tuna Fishers Association, ako po ang chairwoman ng OMTA Federation.
Sa Occidental Mindoro po ay isa ang Tuna sa nakilala bilang producer agency at dito po nanggagaling ang supply ng— major supply ng Tuna sa Mindoro Strait. Kami po ay nakatanggap ng isang refer van—refrigerated van mula po sa DA-BFAR.
Sa ngayon po, ang problema namin ay kung paano po kami maka-kompitensya sa mga traders upang mabili po ng maayos sa presyo ang aming produktong Tuna dito po sa Mindoro Strait. Ito po ang aming kahilingan, mahal na Pangulo.
PRESIDENT MARCOS: Ano ang naging problema?
Q: Sana po ay magkaroon kami ng financial assistance o trading fund upang ang Tuna Federation na po ang bumili ng aming produktong Tuna dito sa probinsya, upang ma-deliver po naming ito sa Metor Manila at sa karating probinysa.
Upang ang Tuna po ng aming magtu-Tuna ay mabili sa magandang persyo at nang sa ganoon kami po ay makatulong po sa aming mga magtu-Tuna at sa samahan po ng magtu-Tuna sa Mindoro Strait.
‘Yun po ang aming kahilingan. Mabigyan po sana kami ng financial assistance o trading fund para po sa Tuna Federation. Para kami na po ang mamili ng Tuna na nahuli naming mga Tuna fishers. Para po mabigyan naming ng magandang presyo ‘yung aming Tuna. Para ma-deliver po ito ng maayos sa Metro Manila at sa karatig lalawigan po ng Occidental Mindoro.
‘Yun lamang po ang aming kahilingan mahal na Pangulo.
PRESIDENT MARCOS: Okay. Ang DA, ang Department of Agriculture mayroong ang tinatawag na ACPC, which is Agricultural Credit, ibigay na pautang.
Para ng ana puwedeng gamitin, hindi lamang sa tanim kung si pati na rin sa fisheries ay puwedeng gamitin ‘yan para maupisahan nan ga lahat ng nais ninyong gawin.
At— what are the details of that? Paano natin i-roll out especially for the Tuna packers and the…
SECRETARY LAUREL: Basically, kung gusto niyong malaman ‘yung package, kung puwedeng sumulat na lang ho kayo sa office ko mismo, sa akin mismo, ‘yung inyong cooperative. Kasi it has to be cooperative-based eh.
At I will guide na lang ho kayo kung papaano. But basically there’s an office for that, ‘yung ACPC program na nagsusurvey, accredit, at nagbibigay ng loans for use in agriculture and fisheries.
PRESIDENT MARCOS: Oo, ‘yun ang puwede naming gawin. Kukuha tayo ng pondo doon at siguro gumawa— maganda siguro kung makagawa kayo ng proposal para makita namin kung ano ‘yung talagang kailangan, magkano ang kailangan, san ilalagay, kung sabay-sabay kailangan ’yung pondo o every other month o kung ano— paano ‘yung sistema na gusto ninyong gawin.
Para mapag-aralan namin sa Department of Agriculture at sa Department of Agriculture maiplano namin ‘yung pagrelease nan ga nitong pondo na ito.
Q: Maraming salamat po, Mahal na Pangulo.
PRESIDENT MARCOS: Isulat— ma’am isulat, isulat ninyo ng proposal talaga na kasama na ang presyuhan, kung anong detalye ang pwede niyong ilagay, ilagay na ninyo para hindi tayo pabalik balik na nagtatanong kung papaano ito, kung papaano.
Ilagay ninyo lahat ng impormasyon doon sa proposal ninyo para agad-agad ay may magagawa kami kagad.
Q: Ah, sa totoo lamang po, mahal na Pangulo, may dala na po kaming proposal na kung saan ay well-prepared po kami. [applause and cheers]
Katulong po namin ang NGO na WWF para po iprepared ‘yung aming proposal. Dala na po ng aming secretary sa OMTA, Jose [inaudible], nandito ho siya.
PRESIDENT MARCOS: Okay.
Q: Puwede na po naming ipa-receive, mahala na Pangulo?
PRESIDENT MARCOS: Oo, syempre. [laughter]
Q: Kasi sa totoo lang po, kawawa po ‘yung aming mga TFA, ‘yung nanghuhuli po ng Tuna. Dahil po ‘pag nakahuli po ng maraming Tuna ay binabarko sila ng mga Casa.
So, as a Chairman po ng OMTA, tuwing meeting po naming ay lagi pong pinaparating ‘yung problema sa presyuhan ng Tuna.
Kaya naisipan po naming na pumunta po kayo dito sa bagong Pilipinas San Jose, ay nag-prepared na po kami ng proposal para po sa mahal na Pangulo, para mapagarala po ‘yung kahilingan n asana po mabigyan kami ng puhunan.
Para ang Tuna Federation na po ang mamili at kami na— at para makatulong po kami sa ming mga miyembro. Para umangat naman po ang antas ng pamumuhay ng ating mga magtu-Tuna dito po sa probinsya ng Occidental Mindoro.
Maraming salamat po, Mahal ng Pangulo. [applause]
PRESIDENT MARCOS: Oh sige, ‘yan ang gusto ko sa inyo, naka-ready ‘yung mga folder ninyo kaagad. [laughter]
Tama ‘yan, tama ‘yan. Kaya pala ikaw namumuno noong— dahil ano— i-receive lang naming itong isa, iiwan naming sa inyo para mayroon kayong received copy.
Ito, binabasa naming ‘yung sulat, ‘yung ice-making machine para sa mangingisda. ‘Yung cold storage, napagusapan na natin, mayroon dito portable solar ice-making machine.
Para doon siguro sa maliliit na bagsakan, doon tayo maglalagay ng ice-making machine. Para ‘yun ang dadalhin ng— pagka tinatransport ‘yung isda, at doon sa mga mangingisda, dadalhin nila doon sa bangka nila tapos pag may nahuli, ilalagay kaagad sa yelo. Para magkaroon tayo ng fresh na ano…
Tapos, Tuna Conservation Management Zone.
Itong hinihingi ninyong Fuel Subsidy, mayroon na ‘yan, mayroon na tayong binibigay na para sa mga mangingisda. Dahil nga sa gumagamit sila ng krudo.
Q: Maraming salamat po, mahal na Pangulo. [applause]
PRESIDENT MARCOS: Ito importante to ah. Mayroon na bang study dito ‘yung sa Tuna Conservation Management Zone? Mayroon nang gumawa ng study nito?
Para mapagaralan na namin.
Q: Paulit po, mahal na Pangulo.
PRESIDENT MARCOS: ‘Yung itong establishment, nakalagay dito sa sulat ninyo, establishment of Tuna Conservation Management Zone. Mayroon nang gumawa ng study diyaan, kung ano ‘yung mga— saan ilalagay, paanong pagmanage niyan sa— ‘yung zone na ‘yan?
Kasi hinid naman basta’t ihihiwalay natin at ipagbabawal natin makapasok yung iba. Kailangan din na ma-manage yan eh.
Kasi syempre pag fisheries, yung kanyang breeding ground kailangan hindi na gagalaw, kailangan kung ano ‘yung— kung minsan kailangang linisan yan.
So, we need— kailangan namin ng plano para dito. Kung may gumawa na ng plano, pakibigay sa amin, kung hindi pa kami na lang ang gagawa, ang BFAR na puwedeng gumawa nito.
Q: Bale katuwang po naming, mahal na Pangulo, ang NGO na WWF para po sa pagpaplano diyaan sa sinasabi ninyo.
Sila po ‘yung NGO na tumutulong po sa Mindoro Strait, na kung saan po ang nasasakupan nito ay anim na munisipiyo.
‘Yung Rizal— bayan po ng Rizal, Calintaan, Sablayan, Sta. Cruz, Mamburao po, at saka Paluan. Yan po ang nasaskaupan po ng Federation ng Tuna Fishers Association.
So, sa ngayon po nandito ang kagalang galang na mayor, Ernesto C. Pablo na tumutulong din po sa amin para po lalong mapaunlad ang pangisdaan sa bayan ng Rizal. So, nandyan po ang aming mayor. [applause]
At Gusto ko rin po iparating sa ating mahal na Pangulo, ang Federation of Fisherfolks Association of Rizal po ay mayroong on-going project na funded ng World Bank trough PLDP na ito po ay Tuna Processing Plant.
So, on-going project po siya. At kaya mayroon din po kami ng resolution para po diyaan sa puhunan sa pamimili ng Tuna.
So, unti-unti— uunahin ko po muna ang OMTA bago po ang aming Tuna Processing Plant. Siguro po hindi po ito ang una at huli nating pagkikita, mahal na Pangulo, dahil ‘pag kailangan po namin talaga ng suporta ay aakyatin po namin ang lahat ng ahensya na puwede makatulong sa amin para umangat naman po ang antas ng pamumuhay ng ating mga marginal fisherfolks. Magandang tanghali po sa inyong lahat.
PRESIDENT MARCOS: Magandang tanghali at maraming salamat.
Mayroon na pala kayong nakukuhang tulong sa WWF pati World Bank ay— so, titignan namin kung ano ‘yung plano nila at syempre ise-segunda— kami ba-backupan (backup) namin sa Department of Agriculture.
Dahil ang mga pinadala ‘yan ‘yung mga eksperto talaga at marunong sila tungkol diyan kung ano ang pangangailangan.
Lalo na kasi nagbago rin ang pangangailangan dahil sa Climate Change eh. So, nagbabago, nagbabago ‘yung kung saan pumupunta ‘yung isda.
Kaya kailangan natin ‘yung mga siyentipiko na mapagaralan ng mabuti, para alam natin yung gagawin natin, para ‘yung perang ilalabas natin, pera na gagastusin natin ay mapunta naman sa tama at maramdaman naman talaga ninyo na nakatulong.
Q: Opo, maraming pong salamat. Ah bago po…
PRESIDENT MARCOS: Maraming salamat.
Q: Bago po ako magtapos, mayroon po kaming natanggap ngayon na isang 62-footer fiberglass bangka na kung saan po ay awarded from the BFAR.
So, ginagamit na po namin yung 62-footer para sa paghuhuli ng tuna sa bayan po ng Mamburao.
PRESIDENT MARCOS: ‘Yan ‘yung bangka na— ‘yung 62 feet.
Q: 62 footer po siya, fiberglass po…
PRESIDENT MARCOS: Gaano kalayo yung pinupuntahan nyo para mangisda?
Q: Above 15 kilometer po.
PRESIDENT MARCOS: Mga 15 kilometers?
Q:…sa Palawan.
PRESIDENT MARCOS: 15 kilometers?
Q: Opo, sa 15 kilometers. Kung minsan po ‘pag dumadaan po ‘yung Tuna, seasonal, dito lang po siya sa 15 kilometers, nakakahuli na po ‘yung atin ang ating mangingisda ng Tuna.
PRESIDENT MARCOS: Kailangan pala doon sa Tuna— ang lalaking isda eh, kalangan mas malaki ‘yung bangka, oo. Kaya mabuti na na mayroon na kayong nakuha na 62 footer na bangka.
Q: Opo.
PRESIDENT MARCOS: Okay, maraming salamat.
Q: Marami pong salamat po, mahal na Pangulo. [applause]
PRESIDENT MARCOS: Maraming salamat sa inyong lahat.
Dapat ang tingin ninyo nagsimula pa lang tayo, nagsimula pa lang tayo. At tuloy-tuloy ang aming gagawin, kaya’t kung ano man— kaya i-ready niyo nan ga.
Tama si manang, mag-ready na kayo ng folder ninyo, ipadala ninyo kaagad sa amin para alam namin yung gagawin namin. [applause]
Alright, so, ‘yung napagusapan natin dito, hindi naman lamang hanggang dito na lang iyan at lahat ‘yan ay lalakarin naming.
Para maramdaman ng ating mga magsasaka, lahat ng ating mga mangingisda, eh kahit na nasa gitna tayo ng El Nino ay kahit papano may hanapbuhay pa rin.
Maraming salamat sa inyong lahat at ay sana po wag kayong magsawa sa pag-abiso sa amin, sa National Government. Kung ano pa ang pangangailangan ninyo, andito po kaming lahat, madali po kaming kontakin.
‘Pag— huawg po kayong nagdadalawang isip na magpadala ng folder sa amin.
Maraming salamat po, magandang tanghali po sa inyong lahat. [applause]
—END—
